Ál er ekki það sama og ál

Alvarleg staða í loftslagsmálum er flestum ljós, en engu að síður er sláandi að lesa niðurstöður nýútkominnar ástandsskýrslu milliríkjanefndar um loftslagsmál. Skýrslan er sú svartasta hingað til og niðurstaðan er sú að grípa þarf til aðgerða strax. Við Íslendingar höfum marga möguleika til að láta gott af okkur leiða í loftslagsmálum og álframleiðsla er einn þeirra, þótt sú fullyrðing þarfnist e.t.v. útskýringar við.

Eftirspurn eftir áli eykst að meðaltali um 2-3% á ári og má rekja þessa eftirspurnaraukningu beint til loftslagsmála. Einn helsti kostur málmsins er einmitt sá að hann getur í mörgum tilfellum dregið úr kolefnisspori neysluvara. Stór hluti áls sem framleitt er á Íslandi fer í samgöngutæki í Evrópu. Því meira ál sem notað er í framleiðslu bíla, því léttari verða þeir og orkunotkun þeirra minnkar. Á það jafnt við um bíla sem drifnir eru áfram með jarðefnaeldsneyti eða raforku. Ál getur því bæði minnkað losun bensínbíla og auðveldað orkuskipti í samgöngum.

Þá einangrar álklæðning á húsnæði vel og dregur úr orkunotkun við hitun og kælingu. Umbúðir úr áli lengja endingartíma lyfja og matvæla, og ál má svo endurnýta nánast út í það óendanlega. Um 75% af öllu áli sem framleitt hefur verið í heiminum frá upphafi er enn í notkun.

Uppruni raforkunnar skiptir höfuðmáli

Hin hliðin á peningnum er hins vegar sú staðreynd að stærstur hluti áls er framleiddur í álverum sem knúin eru með jarðefnaeldsneyti – olíu, gasi og kolum. Áætlað er að 2% koldíoxíðslosunar á heimsvísu megi rekja til áliðnaðar. Og það er sláandi staðreynd að við framleiðslu á einu tonni af áli losna um átján tonn af koldíoxíði að meðaltali. Helsta ástæða þessarar losunar er uppruni orkunnar. Ef álver er drifið af kolaorku er kolefnissporið um 20 tonn fyrir hvert framleitt tonn af áli.

Ísland er í sérstakri stöðu í hópi örfárra landa þar sem raforka er nær eingöngu framleidd með endurnýjanlegum og umhverfisvænum orkugjöfum. Þegar þessi umhverfisvæna raforka er notuð til að framleiða ál, auk þess að notast við framúrskarandi framleiðsluferli, næst eftirtektarverður árangur, en losun koldíoxíðs vegna álvinnslu er minni á Íslandi en í nokkru öðru framleiðslulandi.

Til að setja tölurnar í samhengi má benda á að ef öll álver í heiminum framleiddu ál með sama hætti og álverin á Íslandi myndu sparast 550 milljónir tonna af koldíoxíðsígildum á ári. Til samanburðar nemur heildarlosun Íslands um 4,5 milljónum tonna árlega.

Stóra spurningin er því hvaða orkugjafar munu knýja álver framtíðarinnar, því í þessu samhengi er ál alls ekki það sama og ál.

Evrópusambandið hefur skilning á mikilvægi áls þegar kemur að hringrásarhagkerfinu og hefur tekið mikilvæg skref til að sporna við notkun á áli sem framleitt er með jarðefnaeldsneyti. Innan sambandsins er stefnt að því að leggja sérstaka tolla á innflutt ál með stórt kolefnisspor. Með þessu móti skapast hvatar fyrir framleiðslugeirann að nota frekar umhverfisvænna ál í framleiðslu sína. Þar eru yfirburðir íslensks áliðnaðar ótvíræðir.

Á alþjóðamörkuðum með ál er nú gerður greinarmunur á grænu áli og öðru áli og hærra verð fæst fyrir það fyrrnefnda. Tíminn einn mun leiða í ljós hvort þessar aðgerðir muni duga til að ýta álframleiðslu heimsins í vistvænni farvegi. En þrátt fyrir að hlutfall Íslands í heildarálframleiðslu heimsins sé innan við 2% þá verður árangur okkar, sem náðst hefur með endurnýjanlegum orkugjöfum, góðu starfsfólki og stöðugleika í rekstri, öðrum álframleiðendum verðugt viðmið.

Miklu munar í losun

Við hjá Norðuráli teljum okkur einmitt sjá tækifæri í þeim nýja veruleika þar sem loftslagsmál spila sífellt stærra hlutverk í ákvarðanatöku fyrirtækja og einstaklinga. Þess vegna lögðum við mikla vinnu í að þróa og markaðssetja Natur-Al; ál þar sem við höfum lágmarkað kolefnisfótsporið eins og unnt er á öllum stigum – allt frá því að báxít er grafið úr jörðu þar til álið er komið til viðskiptavinar. Er heildarlosunin á hvert tonn af Natur-Al áli innan við fjórðungur af heimsmeðaltalinu.

Loftslagsmál verður að taka alvarlega og föstum tökum, okkar vegna sem og komandi kynslóða. Við tökum okkar hlutverk í þeirri baráttu alvarlega og leitum allra leiða til að minnka losun í okkar rekstri. En við trúum því líka að íslenskur áliðnaður sé ein leið til að minnka losun koldíoxíðs og vinna þannig gegn þeim breytingum sem eru að verða á loftslagi jarðarinnar. Þar þarf að leita allra leiða.

Grein sem birtist á Vísi 1. september 2021 og má nálgast hana hér. 

Sólveig Kr. Bergmann, yfirmaður samskipta hjá Norðuráli.

Páll Ólafsson, framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar hjá Norðuráli.