Samkeppnishæfni, störf og verðmætasköpun

Þetta hefur verið viðburðaríkt og krefjandi ár í áliðnaði. Sem betur fer hefur gengið vel að tryggja öryggi starfsfólks á þessum fjölmennu vinnustöðum á tímum heimsfaraldurs og um leið hefur framleiðslan gengið snurðulaust fyrir sig. Mikið er í húfi. Áliðnaður er ein af meginstoðum íslensks efnahagslífs og aldrei sést það betur en þegar gefur á bátinn, - sagan sýnir jú að öflugum iðnríkjum gengur betur en öðrum að standa storminn af sér.

Forsendan er samkeppnishæfni

Nú þegar þjóðarbúið hefur orðið fyrir þungu höggi verður stærsta verkefnið að sporna við atvinnuleysi og koma hjólum atvinnulífsins aftur af stað. Til að standa undir störfum þarf verðmætasköpun og forsenda þess að fyrirtæki skapi verðmæti er samkeppnishæfni.

Mikið hefur verið rætt um rekstrarskilyrði áliðnaðar með hliðsjón af orkuverði og skyldi engan að undra, þar sem mjög hefur þrengt að rekstrinum og á það raunar einnig við um kísilframleiðslu og gagnaversiðnað. Vart þarf að orðlengja, að til þess að orkusækinn iðnaður blómgist til langrar framtíðar hér á landi, þarf að tryggja samkeppnishæft rekstrarumhverfi. Áfangi á þeirri vegferð er endurskoðun flutningskostnaðar sem ýtt hefur verið úr vör af iðnaðarráðherra.

En það segir sína sögu að á sama tíma og er til skoðunar að loka álveri hér á landi er Norsk Hydro að endurræsa annan kerskála álvers í Husnes í Noregi sem lokað hefur verið í rúman áratug og segir ákvörðunina byggjast á endurgreiðslum norskra stjórnvalda á ETS-hluta raforkuverðsins. Útlit er fyrir að þær hækki verulega næsta áratug og ef ekkert er að gert muni það grafa enn frekar undan samkeppnisstöðu áliðnaðar hér á landi.

Burðarás nýsköpunar

Stundum vill framleiðsluiðnaður gleymast þegar horft er til vaxtarsprota í samfélaginu. Álver fjárfesta fyrir að jafnaði um fjóra til fimm milljarða á ári, enda þarf stöðuga nýsköpun og þróun til að efla samkeppnisstöðu þar sem verð ræðst á heimsmarkaði. Síðustu áratugi hefur áliðnaður einmitt verið burðarafl stórra fjárfestinga og byltingarkenndrar nýsköpunar, ekki aðeins í eigin rekstri heldur einnig hjá hundruðum fyrirtækja sem byggja rekstrargrundvöll sinn á viðskiptum við álverin.

Skemmst er að minnast 60 milljarða fjárfestingar Rio Tinto í álverinu í Straumsvík, þeirrar stærstu frá hruni. Þá var framleiðslan aukin og næsta skref stigið í virðiskeðjunni – nú eru þar eingöngu framleiddar stangir með sérhæfðum málmblöndum fyrir hundruð viðskiptavina. Nýverið lýsti svo Norðurál yfir áhuga á að ráðast í 14 milljarða fjárfestingarverkefni í nýjum steypuskála, en forsendan er að samið verði um raforku til langs tíma. Slíkt fjárfestingarverkefni myndi styrkja grundvöll fyrirtækisins, treysta stoðir klasans á Grundartanga og yrði mikilvæg innspýting í efnahagslífið þegar mest liggur við.   

Góðu tíðindin eru vaxandi eftirspurn er eftir áli á heimsvísu, enda hefur það marga kosti sem nýtast í baráttunni í loftslagsmálum. Það er léttur en sterkur málmur og dregur því úr orkunotkun bifreiða, það einangrar vel og lengir þannig endingartíma matvæla og bætir orkunýtingu bygginga, það tærist ekki og má endurvinna aftur og aftur án þess það tapi upprunalegum gæðum. Svo er það vel mótanlegt, hvort sem það er álpappír, símar eða geimflaugar. Það er jú umbreytingin sem skapar verðmæti. Guðrún Hafsteinsdóttir orðaði það ágætlega á Iðnþingi þegar hún rifjaði upp að Jesús breytti vatni í vín. „Það er það sem iðnaður gerir alla daga.“

Pétur Blöndal

framkvæmdastjóri Samáls

Greinin birtist í Markaðnum 30. desember árið 2020.